Φίλες και φίλοι,

Σε λίγες ώρες θα φτάσουμε στην Αλεξάνδρεια, πού είναι μια από τις 31 Αλεξάνδρειες και η πλέον σημαντική, που ίδρυσε ο Παμέγιστος, κατά τους Άραβες, Μέγας Αλέξανδρος (Εσκάνταρ Αλ Ακμπάρ).
Ο Μέγας Αλέξανδρος γεννήθηκε στην Πέλλα της Μακεδονίας το 356 π.Χ. από τον βασιλέα Φίλιππο και την γυναίκα του Ολυμπιάδα.
Το έτος 336 π.Χ. δολοφονείται στις Αιγές ο πατέρας του Φίλιππος και ανέρχεται στο θρόνο ο Αλέξανδρος, ο οποίος στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Κορίνθου πλην Λακεδαιμονίων, οι οποίοι πίστευαν στο δόγμα ότι δεν ήταν στη φύση τους να ακολουθούν άλλους, αλλά αυτοί να ηγούνται των άλλων, ανακηρύχτηκε «Αυτοκράτωρ στρατηγός των Ελλήνων».

Το έτος 335 ο Αλέξανδρος επέστρεψε στη Μακεδονία αφού είχε τακτοποιήσει με τη συμμαχία, τα νότια σύνορά του και είχε ανακηρυχθεί αυτοκράτωρ των Ελλήνων, στη συνέχεια ξεκαθάρισε το μέτωπο με τους Ιλλυριούς και τους άλλους βαρβάρους, εκστράτευσε βορείως μέχρι τον Ίστρο ποταμό όπου κατανίκησε τους Γέτας, εξασφαλίζοντας έτσι και τα βόρεια σύνορα της χώρας του.
Την Άνοιξη του 334 ο Αλέξανδρος εξεστράτευσε κατά των Περσών, για να τους τιμωρήσει και να απαλλάξει τον Ελληνισμό της ηπειρωτικής Ελλάδος και της Μ.Ασίας από τον εξ ανατολών κίνδυνο που τους βασάνιζε για αιώνες αλλά και να εξελληνίσει και εκπολιτίσει τον τότε γνωστό κόσμο της Ασίας.
Το έτος 332, μετά τις νικηφόρες μάχες του, στο Γρανικό, Γαυγάμηλα, Ισσό, Τύρο, Γάζα κ.τ.λ. έφτασε τον Δεκέμβριο του έτους αυτού στην Αίγυπτο, η οποία του παρεδόθη πρόθυμα και κατέλαβε την πόλη Μέμφιν, πρωτεύουσα της χώρας του Νείλου. Από εκεί έφτασε στην νήσο Φάρο και στην παραλία της βορείου Αφρικής στην οποίαν διείδε πόσον προσφέρονταν γα την ίδρυση πόλεως, την οποίαν και σχεδίασε ρίπτοντας τον μανδύα του κατά γης η κατ άλλους, σχεδιάζοντας την πόλη με αλεύρι που έρριψε στην άμμο, το οποίο κατέφαγαν τα πουλιά και τούτο θεωρήθηκε ως καλός οιωνός, ενώ παράλληλα επιστράτευσε για το σκοπό αυτό τον πολεοδόμο Δεινοκράτη. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε η Αλεξάνδρεια την οποία θα επισκεφτούμε σε λίγες ώρες, για να καταστεί η πόλης αυτή έκτοτε και για χίλια χρόνια κέντρο εμπορίου και πολιτισμού, στην οποία είχαν οικοδομηθεί σπουδαία δημόσια, κτήρια , ναοί, αγορές, θέατρα, πλατείες, δρόμοι κτλ. Ενώ στο νησάκι Φάρος, είχε αναγερθεί ο Φάρος του Σώστρατου, τον οποίο θα επισκεφτούμε, γιατί εκεί είναι και η έδρα του Ναυτικού Ομίλου των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας.
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας
Από την αρχαιότητα θα πρέπει να πούμε ότι στην Ελλάδα και μάλιστα από τον 5ο π.Χ. αιώνα, όλες οι πόλεις είχαν βιβλιοθήκες και κατά πρώτον η Αθήνα.
Αυτή η πολιτική, της δημιουργίας βιβλιοθηκών, εφαρμόστηκε με την εκστρατεία του Μεγ. Αλεξάνδρου στις πόλεις που ίδρυσε στην Ανατολή, και όπως ήταν φυσικό και στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο Πτολεμαίος Σωτήρ, που ίσως ήταν νόθος υιός του Φιλίππου, όταν έφερε τη σορό του Μεγ. Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο, όπου και ανήγειρε ανάλογο Μαυσωλείο, ίδρυσε και την Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, την οποίαν ήθελε να καταστήσει πνευματικό κέντρο του κόσμου, γιατί μέχρι τότε οι Αρμένιοι με την Βιβλιοθήκη του Ασσουρμπανιμπάλ, στην πόλη Νινευί, είχαν τα πρωτεία.
Ο μαθητής του Αριστοτέλη, ο Δημήτριος Φαληρέας [ ρήτορας και φιλόσοφος] που διέφυγε στην Αίγυπτο , γιατί είχε καταδικαστεί σε θάνατο, υπήρξε ο εισηγητής στον Πτολεμαίο να ιδρύσει τη Βιβλιοθήκη , ενώ ο Σέλευκος Νικάνορας είχε επιχειρήσει να κάψει όλα τα βιβλία που υπήρχαν στη Σατραπεία του, ώστε η ιστορία να αρχίσει από αυτόν.
Η αρχαία βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας συστεγαζόταν με το Μουσείο, που αποτελούσε κέντρο θεραπείας ή λατρείας των Μουσών και ότι εκπροσωπούσαν αυτές.
Ο Πτολεμαίος Σωτήρ, είχε τόσο πάθος για τη βιβλιοθήκη του ώστε ζήτησε από όλους τους βασιλείς και ηγεμόνες, να του στείλουν κάθε σύγγραμμα που είχαν στις βιβλιοθήκες τους, καθώς και κάθε πλοίο που έμπαινε στο λιμάνι, έπρεπε να προσφέρει από ένα βιβλίο.
Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας που ήταν δίπλα από το Μουσείο ανήκε στο παλάτι, στα ανάκτορα. Υπήρχε όμως και βιβλιοθήκη για το λαό, που ήταν και δανειστική, και στεγαζόταν στο ναό του Σέραπι, που ήταν ένας Έλληνο-Αιγυπτιακός μυστηριακός θεός. Στη Σεράπειο βιβλιοθήκη υπήρχαν 42.800 πάπυροι κύλινδροι, ενώ στην Ανακτορική βιβλιοθήκη υπήρχαν 500.000 πάπυροι κύλινδροι, άλλοι όμως λένε ότι κάποτε έφτασε τους 700.000 πάπυρους κυλίνδρους. Μετά τον Πτολεμαίο Σωτήρ, ήρθε ο υιός του Φιλάδελφος και εν συνεχεία ο Ευεργέτης ο Α΄ οι οποίοι συνέχισαν με πιο μεθοδικό τρόπο τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης με έργα από όλο τον κόσμο αλλά και από τη σπουδαία βιβλιοθήκη της Εφέσου, της Περγάμου αλλά και από άλλες βιβλιοθήκες της Ανατολής.
Στην ανάπτυξη της βιβλιοθήκης βέβαια σπουδαίο ρόλο έπαιξαν και οι κατά καιρούς Διευθυντές της βιβλιοθήκης, όπως ο Δημήτριος Φαληρέας, ο Καλλίμαχος από την Κυρήνη, ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, ο Ζηνόδοτος Ερατοσθένης, Αριστοφάνης ο Βυζάντιος, ο Αρίσταρχος, ο Κύδας κ.τ.λ., τους οποίους και αναγράφει η στήλη των φίλων της Αλεξανδρείας, που βρίσκεται στη νέα βιβλιοθήκη .
Η βιβλιοθήκη περιείχε τα ομηρικά έπη, τα Ιατρικά του Γαληνού, χειρόγραφα του Ευκλείδη, του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη κτλ. (τα οποία ο Πτολεμαίος είχε πάρει από τους Αθηναίους, προκειμένου να τα αντιγράψει και να τους τα επιστρέψει, με την καταβολή 15 ταλάντων ως εγγύηση, πλην όμως όταν τελείωσε η αντιγραφή των έργων ο Πτολεμαίος κράτησε τα πρωτότυπα και επέστρεψε τα αντίγραφα, παραγγέλνοντας στους Αθηναίους να κρατήσουν την εγγύηση ]. Επίσης στη βιβλιοθήκη υπήρχαν έργα των Ερατοσθένη, Μενάνδρου, Αρίσταρχου, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και η πρώτη μετάφραση των 70 στα Ελληνικά της Παλαιάς Διαθήκης.
Η βιβλιοθήκη όμως της Αλεξανδρείας όπως θα γνωρίζετε, τελικώς κατεστράφη και υπάρχουν πολλές εκδοχές γύρω από το θέμα αυτό όπως¨.
1) Όταν ο Ιούλιος Καίσαρ πολιόρκησε το 47 π.Χ. τον Πτολεμαίο, στο λιμάνι στο λιμάνι της Αλεξανδρείας, έβαλε φωτιά και έκαψε τα πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι, μαζί και τις εγκαταστάσεις του λιμανιού με συνέπεια η φωτιά να επεκταθεί και στη βιβλιοθήκη όπου κάηκαν 40.000 βιβλία, κατ’ άλλους 400.000 κύλινδροι.
2] Ο Εμίρης Αμρ-Ιράν αλ Αζ, όταν κατέλαβε την Αλεξάνδρεια, ρώτησε τον χαλίφη Ομάρ, τι να κάνει με τα βιβλία και αυτός του είπε ότι εάν τα βιβλία είναι σύμφωνα με το Κοράνιο περιττεύουν, αν είναι αντίθετα να καούν. Έτσι λοιπόν άλλα δόθηκαν για καύσιμη ύλη στα λουτρά και άλλα κάηκαν, πλην των έργων του Αριστοτέλη.
3) Λόγω της λεηλασίας που έκαναν οι Ρωμαίοι, όταν η Αίγυπτος έγινε επαρχία της Ρώμης ,όπως ακριβώς είχαν κάνει και στην Ελλάδα ,από την οποίαν φόρτωναν καραβάνια και πλοία και μετέφεραν τους θησαυρούς της στη Ρώμη .
4) Ο Ρωμαίος Αυτοκράτωρ Καρακάλας, που ήταν θαυμαστής του Μεγ. Αλεξάνδρου, επειδή πίστευε –από φήμες που κυκλοφορούσαν- ότι ο Αριστοτέλης ήταν υπεύθυνος του θανάτου του, εστράφη κατά των Αριστοτελικών και κατέστρεφε τα βιβλία τους.
5) Ο Αυρηλιανός επίσης όταν κατέλαβε την Αλεξάνδρεια το 272 μ.Χ. επέφερε μεγάλες καταστροφές στην πόλη και στη βιβλιοθήκη.
6) Ο Κωνστάντιος Αυτοκράτωρ της Κων/πόλεως, θέλοντας και αυτός να δημιουργήσει την δική του βιβλιοθήκη, λεηλάτησε την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, μεταφέροντας βιβλία της στην Κων/πολη του
7) Ο Πατριάρχης της Αλεξανδρείας Θεόφιλος ο Α΄ με εντολή του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου, ξεσήκωσε το πλήθος των φανατικών Χριστιανών, οι οποίοι κατέστρεψαν τη Σεράπειο βιβλιοθήκη (ο Ναός του Σέραπη, ήταν το λαμπρότερο οικοδόμημα). Το αποτελείωμα ήρθε με το διάδοχό του τον Πατριάρχη Κύριλλο, επί των ημερών του θανατώθηκε και η ωραιοτάτη νέο – πλατωνική φιλόσοφος Υπατία. ..
8) Τέλος θα πρέπει να πούμε ότι στην καταστροφή της βιβλιοθήκης συνέβαλαν και εκείνοι που ήθελαν να χρησιμοποιήσουν τους παπύρους, από τους οποίους έσβηναν τα κείμενα και έγραφαν τα δικά τους ( αυτά είναι τα λεγόμενα παλίμψηστα) .
Με λίγα λόγια, όπως φαίνεται, η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας λεηλατήθηκε από πολλούς, εξ ου και βιβλία της βρίσκονται σε όλες τις βιβλιοθήκες του κόσμου (Θιβέτ, Βατικανό, Αγ. Όρος, Σινά, Κων/πολη, κ.τ.λ.).
Η ίδρυση τώρα της Νέας Βιβλιοθήκης δημιουργήθηκε με μία κίνηση στο Πανεπιστήμιο της Αλεξανδρείας το 1974, για την επανίδρυση και αναγέννηση της αρχαίας βιβλιοθήκης. Η Κυβέρνηση της Αιγύπτου υπέβαλε αίτηση στην Ουνέσκο, η οποία έγινε δεκτή το 1987. Επακολούθησε η Διακήρυξη του Ασουάν το 1990 και άρχισε η παγκόσμια συνεργασία για την ίδρυση της βιβλιοθήκης η οποία εγκαινιάστηκε τελικά το 2002 . Η νέα βιβλιοθήκη έχει έκταση 45.000 τ.μ., βρίσκεται στο κέντρο της Αλεξάνδρειας στην Cornice. Έχει 11 ορόφους με συνολική επιφάνεια επιπέδων 85.305 τετραγωνικά μέτρα. Μέχρι τα εγκαίνιά της και λίγο αργότερα είχε 400.000 βιβλία, μεταξύ των οποίων θα πρέπει να σας πω ότι περιλαμβάνονται και τόμοι ολόκληροι από Σκοπιανά βιβλία, με πλαστογραφημένη την ιστορία της Μακεδονίας και του Μεγάλου Αλεξάνδρου ,με προοπτική να φτάσουν τον αριθμό 8.000.000 βιβλία και 300.000 περιοδικά, με όλα τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα και 100 δισεκατομμύρια ηλεκτρονικές σελίδες. με τελικό κόστος 270.000.000 Δολλάρια. Έχει 3.500 θέσεις μελέτης με συνεδριακό κέντρο 3.200 θέσεων, 800.000 τόμους βιβλίων, 50.000 χάρτες, 100.000 χειρόγραφα, 30 βάσεις δεδομένων με 700 άτομα προσωπικό, σπάνιες εκδόσεις, δίσκους, μαγνητοταινίες, βίντεο, κ.τ.λ. Στην βιβλιοθήκη υπάρχουν οπτικοακουστικά μέσα στα Ελληνικά, Αγγλικά και Αραβικά. Τέλος το συνολικό κόστος της βιβλιοθήκης ανήλθε στα 270,000.000 δολάρια Η.Π.Α.
Η Νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας που αποτελεί αναβίωση της παλαιάς βιβλιοθήκης των Πτολεμαίων προσφέρει στην παγκόσμια κοινότητα γνώσεις πάνω σε θέματα αρχαίων και μεσαιωνικών πολιτισμών καθώς και συγχρόνων πολιτισμών.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα που ήρθαν στην επιφάνεια με τις ανασκαφές για την θεμελίωση της Νέας Βιβλιοθήκης εκτίθενται και φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη.
Το σχέδιό της και η σύγκληση της βιβλιοθήκης προς τον ανατολικό λιμένα, καθώς ένα τμήμα της βυθίζεται σε μια δεξαμενή με νερό, συμβολίζει τον ήλιο της Αιγύπτου που ανατέλλει από τη θάλασσα (μοιάζει με το δίσκο του ήλιου που ανατέλλει).
Στο κτίριο, που είναι περιτοιχισμένο με γρανίτη από το Ασουάν, είναι σχεδιασμένα καλλιγραφικά γράμματα και αντιπροσωπευτικές επιγραφές από όλο τον κόσμο (δηλ. 120 αλφάβητα από όλο τον κόσμο).
Τα εγκαίνια της βιβλιοθήκης έγιναν στις 16-10-2002 - παρουσία του Προέδρου της Αιγύπτου Χόσνι Μουμπάρακ και 3.000 καλεσμένων . Πρόεδρος της βιβλιοθήκης είναι η σύζυγός του Αιγυπτίου Προέδρου κα Σουζάν Μουμπάρακ. Στο Δ.Σ. της βιβλιοθήκης είναι μέλος και η δική μας κα Βαρδινογιάννη Μαριάννα, Δ/ντής της βιβλιοθήκης είναι ο Dr. Ισμαήλ Σεραγκελντίν με βοηθό του την κα Λειλά Αμπντελάμπ.
Η Νέα Βιβλιοθήκη αποτελεί δυναμική προσπάθεια αναβίωσης της αρχαίας βιβλιοθήκης που ήταν παγκόσμιο πολιτιστικό κέντρο για τρεις αιώνες της Ελληνιστικής περιόδου και γενικότερα για χίλια χρόνια
Στη βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας έχει συσταθεί Κέντρο Ελληνιστικών Σπουδών ,για φοιτητές μεταπτυχιακών σπουδών στην : Ιστορία, Φιλοσοφία, Λογοτεχνία, και Καλές Τέχνες.
Το Πανεπιστήμιο Αλεξάνδρειας για τις σπουδές που θα κάνουν οι φοιτητές στο Ελληνιστικό Κέντρο θα χορηγεί διπλώματα και πτυχία.
Η Ελληνική Κυβέρνηση χορήγησε για τη βιβλιοθήκη κατ αρχήν 100.000 Ευρώ για α΄ δόση και θα συνεχίσει. Το Ίδρυμα Ωνάση, Πρόεδρος του οποίου είναι ο κ. Α. Παπαδημητρίου έχει κάνει χορηγία για το Κέντρο Ελληνιστικών σπουδών. Τα μαθήματα θα γίνονται στα Αγγλικά, για λόγους κύρους του διεθνούς χαρακτήρα του Κέντρου .
Τέλος στο προαύλιο χώρο της βιβλιοθήκης ο έχων την τιμή να σας ομιλεί, θα πρέπει να σας πω , ότι έχει τοποθετήσει με τη συνεργασία και τη γενναιόδωρη προσφορά, του διεθνούς κύρους και φήμης καλλιτέχνη κ.Παύλου Κουγιουμτζή το άγαλμα του Πυρφόρου Προμηθέα, 7 μέτρων ύψους, για να συμβολίζει τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό , τη γνώση και το φως που πρόσφερε ο Προμηθέας στους ανθρώπους, κλέβοντάς το από τους θεούς του Ολύμπου και για να συμβάλλει στην ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των λαών της Ελλάδος και της Αιγύπτου…